تهاتر قراردادی چیست؟ انواع، مزایا، کاربرد و مراحل

مقدمه: تهاتر قراردادی یکی از روش های متداول در تسویه بدهی ها و طلب ها است که در آن طرفین با توافق، تعهدات مالی خود را در برابر یکدیگر تهاتر می کنند. این روش که بر مبنای قرارداد بین دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی انجام می شود، باعث کاهش نیاز به پرداخت نقدی و همچنین تسهیل در انجام معاملات می گردد. تهاتر قراردادی به طور معمول زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که طرفین دارای مطالبات متقابل بوده و قصد داشته باشند بدون نیاز به پرداخت پول یا انتقال دارایی، تعهدات خود را با یکدیگر تسویه نمایند.

در این نوع تهاتر، برخلاف تهاتر قانونی که بر اساس قوانین و مقررات مشخصی به صورت خودکار اجرا می شود، توافق طرفین نقش اساسی را ایفا می کند. طرفین باید شرایط و جزئیات تهاتر را در قرارداد به صورت دقیق مشخص نمایند، از جمله میزان و نحوه محاسبه بدهی ها، زمان تسویه و سایر شرایط مرتبط. تهاتر قراردادی به دلیل انعطاف پذیری بالا و امکان تطبیق با نیازهای خاص طرفین، به ویژه در حوزه تجارت و معاملات بین شرکت ها، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تهاتر قراردادی چیست؟

تهاتر قراردادی نوعی روش حقوقی است که بر اساس توافق و اراده طرفین شکل می گیرد. این نوع تهاتر معمولاً در شرایطی به کار می رود که طرفین به دلایل مختلف مانند محدودیت زمانی یا مکانی قادر به پرداخت دیون خود به صورت معمول نیستند. در چنین مواردی، تهاتر قراردادی به عنوان راه حلی عملی مطرح می شود. از آنجایی که این توافق به صورت مستقیم میان طرفین صورت می گیرد، تمامی عواقب و مسئولیت های آن بر عهده خود آن ها می باشد.

مطلب پیشنهادی: تهاتر کاشی با ملک

یکی از ویژگی های مهم تهاتر قراردادی انعطاف پذیری آن است. این نوع تهاتر به طرفین این امکان را می دهد که شروط و ضوابط مورد نظر خود را برای تسویه دیون تعیین کنند. به ویژه در مواقعی که دیون از یک جنس نباشند، تهاتر قراردادی کارایی بیشتری دارد. با این حال، شرط اصلی این است که هیچ مانع قانونی یا حقوقی برای اجرای این تهاتر وجود نداشته باشد. برای مثال، اگر دین مورد نظر در توقیف باشد یا قانوناً غیرقابل تهاتر باشد، این روش قابل اجرا نخواهد بود.

در حوزه معاملات ملکی نیز تهاتر قراردادی کاربرد گسترده ای دارد. به عنوان نمونه، طرفین ممکن است به جای پرداخت وجه نقد، املاک یا دارایی های خود را با یکدیگر معاوضه کنند. این روش به ویژه در شهرهایی با بازار ملک پویا است. در چنین مواردی، ارزش دارایی ها بر اساس ارزیابی کارشناسان تعیین شده و طرفین توافق می کنند که املاک خود را مبادله کنند. این نوع معامله برای افرادی که به دنبال افزایش ارزش دارایی ها یا تغییر موقعیت مکانی ملک خود هستند، می تواند بسیار جذاب باشد.

تهاتر قراردادی مزایای متعددی دارد، از جمله کاهش پیچیدگی های پرداخت نقدی و تسهیل مبادله دارایی ها. با این حال، برای اجرای صحیح آن، لازم است طرفین توافق شفافی داشته باشند و تمامی جزئیات معامله را به دقت مشخص کنند. علاوه بر این، آگاهی از قوانین و مقررات مرتبط با تهاتر می تواند از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند. به طور کلی، این روش ابزاری مؤثر برای مدیریت تعهدات و تسویه حساب های مالی در شرایط مختلف به شمار می رود.

مطلب پیشنهادی: تفاوت تهاتر با معاوضه چیست؟

نکات مهم حقوقی تهاتر قراردادی

تهاتر قراردادی یکی از مفاهیم مهم حقوقی است که به معنی تسویه یا جبران تعهدات دو طرف قرارداد از طریق توافق و بدون نیاز به پرداخت مستقیم پول یا انتقال دارایی است. در ادامه نکات مهم حقوقی تهاتر قراردادی به همراه توضیحات ارائه می شود:

1. وجود تعهدات متقابل

برای اجرای تهاتر قراردادی، وجود تعهدات متقابل میان طرفین ضروری است. این بدین معنی است که هر طرف باید در برابر دیگری دارای یک دین و یک طلب باشد. اگر یکی از طرفین هیچ تعهدی به طرف دیگر نداشته باشد، تهاتر قابل اعمال نیست. به عنوان مثال، اگر شخص “الف” به شخص “ب” مبلغی بدهکار باشد و همزمان شخص “ب” نیز مبلغی به شخص “الف” بدهکار باشد، تهاتر می تواند اتفاق بیافتد.

این تعهدات باید از نظر قانونی معتبر و قابل اجرا باشند. اگر یکی از تعهدات غیرقانونی یا باطل باشد، امکان تهاتر وجود ندارد. همچنین، لازم است که موضوع تعهدات مشخص و معلوم باشد؛ به عنوان مثال، نمی توان طلبی نامشخص یا غیرقابل تعیین را در تهاتر مورد استفاده قرار داد.

2. لزوم توافق طرفین

تهاتر قراردادی بر اساس توافق طرفین انجام می شود. این توافق می تواند به صورت صریح در قرارداد ذکر شود یا به شکل ضمنی از شرایط قرارداد برداشت شود. اهمیت این توافق در این است که طرفین باید با آگاهی کامل از حقوق و تعهدات خود، اراده کنند که تعهداتشان از طریق تهاتر تسویه شود. توافق در تهاتر می تواند به تسریع در اجرای قرارداد و کاهش پیچیدگی های مالی کمک کند.

در صورتی که یکی از طرفین با تهاتر موافق نباشد، این مکانیزم قابل اعمال نخواهد بود. بنابراین، اصل حاکمیت اراده در تهاتر قراردادی بسیار اهمیت دارد. هر گونه اختلاف در خصوص توافق طرفین می تواند موضوع دعوی حقوقی قرار گیرد و اجرای تهاتر را به تعویق اندازد.

3. همگونی موضوع تعهدات

یکی از شرایط مهم برای اجرای تهاتر، همگونی یا مشابهت موضوع تعهدات است. به طور کلی، تعهداتی که قرار است تهاتر شوند باید دارای ماهیت مشابه باشند؛ به عنوان مثال، هر دو تعهد باید پولی باشند یا هر دو تعهد باید تحویل کالا باشند. این اصل به منظور حفظ تعادل میان طرفین و جلوگیری از اختلافات بعدی مورد توجه قرار می گیرد.

اگر تعهدات از نظر ماهیت با یکدیگر تفاوت داشته باشند، تهاتر امکان پذیر نیست. به عنوان مثال، اگر شخصی به دیگری بدهی مالی داشته باشد و در عوض طلب دریافت کالا داشته باشد، تهاتر نمی تواند به صورت مستقیم انجام شود، مگر این که طرفین صراحتا بر سر تهاتر توافق کنند.

4. زمان سررسید تعهدات

تعهداتی که قرار است تهاتر شوند باید دارای زمان سررسید مشابه باشند یا هر دو سررسید شده باشند. اگر یکی از تعهدات هنوز به سررسید نرسیده باشد و دیگری موعدش فرا رسیده باشد، تهاتر قابل اعمال نیست، مگر این که طرفین به طور صریح در قرارداد خلاف این موضوع توافق کرده باشند. این شرط به منظور رعایت انصاف و جلوگیری از فشار ناعادلانه بر یکی از طرفین قرارداد است.

توجه به سررسید تعهدات می تواند از بروز اختلافات جلوگیری کند. به عنوان مثال، اگر یکی از طرفین هنوز ملزم به اجرای تعهد خود در آینده باشد و بخواهد تعهد فعلی طرف دیگر را تسویه کند، بدون توافق قبلی این امر میسر نخواهد بود.

5. عدم تعارض با قانون یا قرارداد

تهاتر قراردادی نباید با قوانین آمره یا شرایط قراردادی طرفین در تضاد باشد. برای مثال، در برخی موارد قانونی، امکان تهاتر وجود ندارد؛ مانند مواردی که دین مربوط به خسارت های جانی یا تعهدات غیرقابل تهاتر است. همچنین، در صورتی که در قرارداد صراحتا شرط شده باشد که تهاتر مجاز نیست، طرفین باید به این شرط پایبند باشند.

این اصل به منظور حفظ نظم عمومی و رعایت اصول قراردادی وضع شده است. اگر تهاتر برخلاف قانون یا قرارداد باشد، هر یک از طرفین می تواند آن را به عنوان یک ایراد قانونی مطرح کرده و از اجرای آن جلوگیری نماید.

6. اثر حقوقی تهاتر

تهاتر به عنوان یک روش تسویه، آثار حقوقی مهمی دارد. با اجرای تهاتر، تعهدات طرفین تا میزان معادل بدهی و طلب موجود به طور کامل یا نسبی ساقط می شود. این امر موجب کاهش مسئولیت مالی هر دو طرف و ساده سازی فرآیند اجرای قرارداد می گردد. به عبارت دیگر، تهاتر می تواند روشی مؤثر برای تسریع در حل و فصل تعهدات باشد.

اثر دیگر تهاتر این است که از بروز اختلافات مالی جلوگیری می کند. با این حال، اگر تهاتر به درستی انجام نشود یا یکی از طرفین به شرایط قانونی آن پایبند نباشد، ممکن است منجر به ایجاد دعوی حقوقی شود. بنابراین، اجرای صحیح و شفاف تهاتر اهمیت بسیاری دارد.

انواع تهاتر قراردادی

تهاتر قراردادی به معنای تسویه و جبران متقابل تعهدات طرفین از طریق توافق قراردادی است. انواع تهاتر قراردادی در حقوق شامل موارد زیر می باشد که در ادامه هر مورد به صورت جداگانه توضیح داده شده است:

1. تهاتر قراردادی ساده

در این نوع از تهاتر، طرفین به صورت مستقیم و بدون پیچیدگی خاصی تعهدات خود را در برابر یکدیگر تسویه می کنند. این نوع تهاتر در قراردادهای عادی و روزمره، مانند معاملات تجاری بین افراد یا شرکت ها، بسیار رایج است. به عنوان مثال، اگر دو شرکت کالاهایی با ارزش مشابه به یکدیگر فروخته باشند، می توانند از طریق تهاتر ساده تعهدات خود را تسویه کنند.

این نوع تهاتر معمولا در قراردادها به صورت صریح ذکر می شود و نیازی به شروط خاص یا پیچیده ندارد. وجود توافق طرفین برای اجرای تهاتر کافی است و قانون نیز از چنین توافقاتی حمایت می کند.

2. تهاتر قانونی

این نوع تهاتر به طور خودکار و بدون نیاز به توافق خاص میان طرفین انجام می شود. قانون در برخی موارد، شرایطی را تعیین می کند که بر اساس آن، اگر طرفین دارای تعهدات متقابل باشند، تعهدات به صورت خودکار تهاتر می شوند. به عنوان مثال، در صورتی که دو نفر بدهکار و طلبکار یکدیگر باشند و تعهدات آنها همجنس و قابل تهاتر باشد، قانون به صورت خودکار تهاتر را اعمال می کند.

مطلب پیشنهادی: تهاتر قهری چیست؟ شرایط، مواد قانون مدنی و نکات

تهاتر قانونی نیازی به توافق ندارد و حتی اگر یکی از طرفین از وجود تعهد متقابل آگاه نباشد، باز هم تعهدات بر اساس قانون تسویه می شوند. این نوع تهاتر بیشتر در مواردی کاربرد دارد که قانون به منظور حفظ نظم عمومی یا تسهیل در روابط مالی، اجرای خودکار آن را ضروری می داند.

3. تهاتر اجباری

تهاتر اجباری زمانی رخ می دهد که یکی از طرفین یا هر دو طرف از اجرای تعهدات خود سرباز زده باشند یا نتوانند آن را انجام دهند. در چنین شرایطی، دادگاه یا مراجع قانونی می توانند بر اساس شرایط موجود، تهاتر را به عنوان یک راه حل اجباری اعمال کنند. این نوع تهاتر معمولا در دعاوی حقوقی و در جهت تسهیل حل اختلافات به کار می رود.

در تهاتر اجباری، توافق طرفین الزامی نیست و دادگاه بر اساس شواهد و مستندات موجود، تعهدات متقابل را تهاتر می کند. هدف از این نوع تهاتر، جلوگیری از طولانی شدن فرآیند دادرسی و کاهش هزینه های حقوقی طرفین می باشد.

4. تهاتر اختیاری

در تهاتر اختیاری، طرفین می توانند بر اساس توافق خود، تعهداتی که به طور قانونی قابل تهاتر نیستند را نیز تسویه کنند. این نوع تهاتر زمانی اتفاق می افتد که تعهدات طرفین از نظر ماهیت یا شرایط، قابلیت تهاتر قانونی را نداشته باشند، اما طرفین به صورت اختیاری تصمیم به تهاتر بگیرند.

تهاتر اختیاری به طرفین این امکان را می دهد که شرایط قراردادی خود را به گونه ای تنظیم کنند که منافع هر دو طرف به بهترین شکل ممکن تامین شود. این نوع تهاتر بیشتر در قراردادهای تجاری و پیچیده دیده می شود.

5. تهاتر جزئی

تهاتر جزئی زمانی رخ می دهد که میزان تعهدات طرفین برابر نباشد و تنها بخشی از تعهدات با تهاتر تسویه گردد. برای مثال، اگر شخص “الف” به شخص “ب” مبلغ 100 میلیون بدهکار باشد و شخص “ب” نیز به شخص “الف” مبلغ 70 میلیون بدهکار باشد، تهاتر جزئی به میزان 70 میلیون انجام شده و مابقی تعهدات همچنان باقی می ماند.

این نوع تهاتر معمولا در قراردادهایی به کار می رود که طرفین دارای تعهدات نامساوی هستند. توافق بر سر میزان تهاتر جزئی می تواند از ایجاد اختلافات مالی در آینده جلوگیری کند.

6. تهاتر در تعهدات غیرمالی

این نوع تهاتر در مواردی به کار می رود که موضوع تعهدات طرفین غیرمالی باشد؛ به عنوان مثال، تعهد به انجام یک خدمت یا تحویل کالا. در این نوع تهاتر، طرفین توافق می کنند که تعهدات غیرمالی خود را در برابر یکدیگر جبران کنند. برای مثال، اگر دو شرکت توافق کنند که یکی خدمات حمل و نقل ارائه دهد و دیگری خدمات بازاریابی، تهاتر در تعهدات غیرمالی می تواند انجام شود.

این نوع تهاتر نیاز به توافق صریح دارد، زیرا تعهدات غیرمالی اغلب شرایط خاص و پیچیده ای دارند. همچنین، در صورت بروز اختلاف، ممکن است دادگاه نیاز به بررسی دقیق تر شرایط داشته باشد.

7. تهاتر مشروط

تهاتر مشروط به توافقی گفته می شود که در آن اجرای تهاتر منوط به تحقق یک شرط خاص باشد. این شرط می تواند شرط زمانی، مالی یا مرتبط با عملکرد طرفین باشد. برای مثال، طرفین می توانند توافق کنند که تهاتر تنها در صورتی انجام شود که یکی از طرفین یک مرحله خاص از تعهد خود را به اتمام برساند.

این نوع تهاتر بیشتر در قراردادهای بلندمدت یا پروژه های پیچیده به کار می رود. شرط مذکور باید به صورت دقیق و شفاف در قرارداد تعریف شود تا از بروز ابهامات جلوگیری گردد.

8. تهاتر در قراردادهای بین المللی

در قراردادهای بین المللی، تهاتر به عنوان یک راهکار برای تسهیل تسویه حساب های مالی میان طرفین از کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع تهاتر معمولا در تجارت بین المللی و برای جلوگیری از انتقال پول نقد بین کشورها به کار می رود. به عنوان مثال، دو شرکت از دو کشور مختلف می توانند تعهدات مالی خود را از طریق تهاتر تسویه کنند.

مطلب پیشنهادی: تهاتر صادرات در مقابل واردات

این نوع تهاتر نیاز به هماهنگی با قوانین کشورها و رعایت مقررات بین المللی دارد. همچنین، موضوعات مرتبط با نرخ ارز و مقررات بانکی می تواند بر اجرای این نوع تهاتر تاثیرگذار باشد.

9. تهاتر قضایی

تهاتر قضایی زمانی اعمال می شود که یکی از طرفین به صورت قانونی درخواست تهاتر را به دادگاه ارائه دهد و دادگاه بر اساس شواهد و مدارک، دستور به اجرای تهاتر دهد. این نوع تهاتر معمولا زمانی رخ می دهد که طرفین در مورد تعهدات متقابل خود اختلاف داشته باشند و حل اختلاف به مرجع قضایی ارجاع داده شود.

در این نوع تهاتر، تصمیم گیری نهایی با قاضی است و طرفین موظف به اجرای حکم صادره می باشند. تهاتر قضایی می تواند به حل سریع تر دعاوی مالی کمک کند و از طولانی شدن پرونده ها جلوگیری نماید.

مزایای تهاتر قراردادی

در ادامه به بررسی کامل مزایای تهاتر قراردادی می پردازیم.

• کاهش هزینه های مالی
  تهاتر قراردادی به شرکت ها این امکان را می دهد که بدون نیاز به پرداخت مستقیم پول، تعهدات خود را با ارائه کالا یا خدمات جبران کنند. این موضوع به طور چشمگیری هزینه های مرتبط با نقل و انتقال پول، کارمزدهای بانکی و سایر هزینه های مالی را کاهش می دهد. در نتیجه، شرکت ها می توانند منابع مالی خود را برای امور ضروری دیگر ذخیره کنند و از هدر رفتن پول جلوگیری نمایند.

• حفظ نقدینگی
  تهاتر به شرکت ها کمک می کند تا نقدینگی خود را حفظ کنند. در شرایطی که پول نقد در دسترس نیست یا محدود است، این روش به شرکت ها اجازه می دهد تا بدون نیاز به پرداخت نقدی، کالاها یا خدماتی که نیاز دارند را دریافت کنند. این امر به ویژه در شرایط اقتصادی دشوار یا رکود مالی اهمیت بیشتری پیدا می کند.

• کاهش زمان پرداخت
  یکی از مزایای مهم تهاتر این است که فرآیندهای مرتبط با پرداخت نقدی را حذف یا ساده می کند. در نتیجه، طرفین می توانند به سرعت تعهدات مالی یا تجاری خود را تسویه کنند. این کاهش زمان پرداخت به شرکت ها امکان می دهد که سریع تر به اهداف تجاری خود دست یابند و مشکلات ناشی از تأخیر در پرداخت را کاهش دهند.

• افزایش قدرت مذاکره
  تهاتر قراردادی به شرکت ها انعطاف بیشتری در مذاکرات تجاری می دهد. از آنجایی که طرفین می توانند با ارائه کالا یا خدمات مورد نیاز یکدیگر به توافق برسند، گزینه های بیشتری برای رسیدن به توافق وجود دارد. این قدرت انتخاب بیشتر باعث می شود که شرکت ها بتوانند در مذاکرات به نتایج بهتری دست پیدا کنند.

• کاهش ریسک های مالی
  تهاتر می تواند ریسک های مالی ناشی از عدم پرداخت یا تأخیر در پرداخت را به حداقل برساند. در شرایطی که نقدینگی طرفین محدود است، استفاده از تهاتر به آن ها امکان می دهد تعهدات خود را به صورت غیرنقدی جبران کنند. این موضوع از بروز مشکلاتی مانند ورشکستگی یا اختلافات مالی جلوگیری می کند.

• بهبود روابط تجاری
  تهاتر قراردادی می تواند نقش مهمی در تقویت روابط تجاری بین طرفین ایفا کند. با ایجاد تعهدات متقابل و فراهم آوردن امکان همکاری بیشتر، طرفین می توانند اعتماد بیشتری به یکدیگر داشته باشند. این اعتماد متقابل می تواند به ایجاد شراکت های طولانی مدت و پایدار کمک کند.

• استفاده مؤثر از کالاها و خدمات
  تهاتر به شرکت ها این امکان را می دهد که از کالاها یا خدماتی که ممکن است مازاد بر نیازشان باشد، به صورت بهینه استفاده کنند. به جای این که این منابع بلااستفاده بمانند یا هزینه اضافی برای ذخیره سازی آن ها پرداخت شود، می توان آن ها را در قالب تهاتر به کار گرفت و به سودآوری بیشتری دست یافت.

• تسریع در فرایند تأمین
  در شرایطی که انتقال پول یا دریافت ارز به دلیل محدودیت های زمانی یا قانونی ممکن است زمان بر باشد، تهاتر می تواند راه حلی سریع و کارآمد باشد. با استفاده از تهاتر، طرفین می توانند در کوتاه ترین زمان ممکن کالاها یا خدمات مورد نیاز خود را تأمین کنند و از تأخیرهای غیرضروری جلوگیری نمایند.

• کاهش وابستگی به ارز
  در معاملات بین المللی، تأمین ارز مورد نیاز یکی از چالش های اصلی است. تهاتر این وابستگی را کاهش می دهد و به طرفین اجازه می دهد که بدون نیاز به ارزهای خارجی، کالاها یا خدمات مورد نیاز خود را مبادله کنند. این مزیت به ویژه در شرایطی که نرخ ارز ناپایدار است یا دسترسی به ارز دشوار می باشد، بسیار مهم است.

• افزایش بهره وری اقتصادی
  تهاتر به شرکت ها کمک می کند تا منابع خود را به صورت بهینه مدیریت کنند و از هدر رفتن آن ها جلوگیری نمایند. به جای این که منابع بلااستفاده بمانند یا هزینه اضافی برای آن ها صرف شود، می توان از آن ها در قالب تهاتر بهره برداری کرد. این موضوع باعث افزایش بهره وری اقتصادی و کاهش ضایعات می شود.

کاربردهای تهاتر قراردادی در معاملات ملکی

تهاتر قراردادی در معاملات ملکی یکی از روش های کاربردی برای تبادل دارایی ها و املاک است که به افراد این امکان را می دهد تا بدون نیاز به نقدینگی، دارایی های خود را با املاک دیگر یا حتی خدمات و کالاها معاوضه کنند. این روش به ویژه در شرایطی که بازار با رکود مواجه است یا دسترسی به نقدینگی دشوار می باشد، بسیار مفید است. تهاتر می تواند به تأمین نیازهای خاص افراد کمک کند؛ برای مثال، شخصی ممکن است خانه بزرگ خود را با یک آپارتمان کوچکتر تعویض کند یا ملکی را که دیگر نیازی به آن ندارد، به دارایی مورد نیاز خود تبدیل کند.

یکی از مهم ترین مزایای تهاتر قراردادی، کاهش وابستگی به نقدینگی و تسریع فرآیند معاملات است. این روش به طرفین اجازه می دهد بدون نیاز به فروش نقدی یا استفاده از تسهیلات بانکی، املاک خود را با دارایی های مورد نظر معاوضه کنند. در زمان رکود بازار، که فروش املاک دشوار است، تهاتر می تواند به عنوان راهکاری کارآمد برای تداوم معاملات عمل کند. همچنین، از آنجایی که در این معاملات انتقال نقدی صورت نمی گیرد، هزینه های اضافی مرتبط با نقل و انتقالات نقدی و مالیاتی نیز کاهش می یابد.

تهاتر قراردادی علاوه بر صرفه جویی در هزینه ها، به سرمایه گذاران این امکان را می دهد که سبد دارایی های خود را متنوع کرده و به املاکی با پتانسیل رشد بالاتر دسترسی پیدا کنند. این روش به افراد کمک می کند از وابستگی به تسهیلات بانکی رهایی یابند و ارزش افزوده بیشتری در دارایی های خود ایجاد کنند. در نهایت، با رعایت اصول قانونی و تنظیم قراردادهای دقیق، تهاتر قراردادی می تواند به عنوان ابزاری موثر در معاملات ملکی به کار گرفته شود و بهبود قابل توجهی در روند معاملات ایجاد کند.

مراحل تهاتر قراردادی

1. شناسایی نیازها و دارایی ها
   اولین مرحله در تهاتر قراردادی، شناسایی نیازها و دارایی های طرفین معامله می باشد. در این مرحله، هر یک از طرفین باید مشخص کنند که چه دارایی یا ملکی برای تهاتر در اختیار دارند و در مقابل، به چه چیزی نیاز دارند. به عنوان مثال، ممکن است یک طرف دارای ملکی بزرگ باشد که قصد دارد آن را با ملکی کوچکتر یا دارایی خاصی معاوضه کند. این مرحله پایه و اساس تهاتر قراردادی را شکل می دهد و اهمیت زیادی در موفقیت فرآیند دارد.

2. ارزیابی و ارزش گذاری دارایی ها
   در این مرحله، ارزش دارایی ها یا املاک مورد نظر برای تهاتر تعیین می شود. این کار معمولا توسط کارشناسان رسمی یا مشاوران املاک انجام می شود تا اطمینان حاصل شود که ارزش دارایی های مورد معامله برابر یا نزدیک به یکدیگر است. در صورتی که ارزش ها متفاوت باشد، ممکن است پرداخت نقدی به عنوان مکمل تهاتر در نظر گرفته شود. ارزیابی دقیق در این مرحله اهمیت بالایی دارد، زیرا موجب شفافیت و رضایت طرفین می شود.

3. بررسی شرایط حقوقی و مالکیت
   در مرحله سوم، اسناد مالکیت دارایی ها و شرایط حقوقی آن ها بررسی می شود. این مرحله شامل تأیید صحت اسناد، بررسی بدهی های احتمالی مانند وام یا مالیات، و اطمینان از عدم وجود مشکلات قانونی یا حقوقی در دارایی ها می باشد. اطمینان از صحت اسناد و شرایط حقوقی به جلوگیری از مشکلات بعدی کمک می کند و اعتماد طرفین را در معامله افزایش می دهد.

4. تنظیم پیش نویس قرارداد
   پس از توافق اولیه، یک پیش نویس از قرارداد تهاتر تهیه می شود که شامل جزئیات معامله، شرایط و تعهدات طرفین، و حقوق و مسئولیت های هر یک می باشد. این قرارداد باید دقیق و شفاف باشد و تمامی جوانب معامله را در بر گیرد. معمولا در این مرحله، حضور یک وکیل یا مشاور حقوقی برای بررسی پیش نویس قرارداد و اطمینان از تطابق آن با قوانین و مقررات ضروری است.

5. مذاکره و اصلاح قرارداد
   پس از تهیه پیش نویس، ممکن است طرفین نظرات و پیشنهادهایی برای اصلاح یا تغییر بخش هایی از قرارداد داشته باشند. در این مرحله، مذاکره میان طرفین برای رسیدن به توافق نهایی انجام می شود. این مذاکرات می تواند شامل تغییرات در شرایط پرداخت، مهلت های زمانی، یا تعهدات خاص باشد. توافق نهایی در این مرحله تضمین می کند که هر دو طرف از شرایط قرارداد رضایت کامل دارند.

6. امضای قرارداد نهایی و ثبت قانونی
   پس از تأیید نهایی قرارداد، طرفین آن را امضا می کنند و فرآیند ثبت قانونی آن آغاز می شود. ثبت قرارداد تهاتر در دفاتر اسناد رسمی و انتقال مالکیت املاک به نام طرفین یکی از مهم ترین مراحل می باشد. ثبت قانونی قرارداد موجب اطمینان از حقوق هر یک از طرفین و جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده می شود.

7. تحویل دارایی ها و اجرای تعهدات
   آخرین مرحله از تهاتر قراردادی، تحویل دارایی ها و اجرای تعهدات مندرج در قرارداد می باشد. هر یک از طرفین باید به تعهدات خود عمل کرده و دارایی ها یا املاک مورد توافق را در زمان مقرر به طرف دیگر تحویل دهند. در این مرحله، انجام دقیق تعهدات و تحویل صحیح دارایی ها اهمیت زیادی دارد و موفقیت نهایی معامله را تضمین می کند.

سوالات متداول

1. تهاتر قراردادی چیست؟

تهاتر قراردادی به شرایطی اشاره دارد که دو طرف قرارداد موافقت می کنند بدهی های مالی یا تعهدات غیرمالی خود را به جای پرداخت یا انجام جداگانه، با یکدیگر تسویه کنند. این نوع تهاتر اغلب زمانی استفاده می شود که دو طرف همزمان به یکدیگر بدهکار هستند و تصمیم می گیرند از این روش برای کاهش حجم تراکنش های مالی استفاده کنند.

2. آیا تهاتر قراردادی قانونی می باشد؟

بله، تهاتر قراردادی در چارچوب قوانین حقوقی ایران قانونی است، به شرط آن که طرفین قرارداد به طور واضح و مکتوب توافق کنند. این توافق باید شرایط تهاتر را به وضوح مشخص کرده و تعهدات هر دو طرف را شفاف سازی کند. در صورت هرگونه اختلاف، مفاد این قرارداد قابل استناد در مراجع قضایی می باشد.

3. مزایای استفاده از تهاتر قراردادی چیست؟

تهاتر قراردادی چندین مزیت دارد، از جمله کاهش هزینه های تراکنش، تسریع فرآیند تسویه حساب و کاهش احتمال اختلافات مالی. همچنین، این روش به شرکت ها و افراد کمک می کند مدیریت بهتری بر جریان نقدی خود داشته باشند و از ایجاد بدهی های غیرضروری جلوگیری کنند.

4. چه مواردی را باید در تهاتر قراردادی لحاظ کرد؟

در تهاتر قراردادی، باید ارزش تعهدات طرفین به طور دقیق مشخص شود و توافق بر سر تسویه آن ها بدون ابهام باشد. همچنین، باید مشخص شود که تعهدات چگونه با یکدیگر تهاتر می شوند. در صورت وجود قوانین خاص برای نوع تعهدات، باید به آن ها توجه شود تا قراردادی معتبر و قابل اجرا تهیه گردد.

5. آیا تهاتر قراردادی فقط برای بدهی های مالی امکان پذیر است؟

خیر، تهاتر قراردادی می تواند برای تعهدات غیرمالی نیز استفاده شود. به عنوان مثال، اگر یک طرف قرارداد تعهد به ارائه کالا داشته باشد و طرف دیگر تعهد به ارائه خدمات، می توان توافق کرد که این تعهدات با یکدیگر تهاتر شوند. البته در این موارد باید ارزش تعهدات غیرمالی به درستی ارزیابی شود.

6. چه زمانی تهاتر قراردادی پیشنهاد می شود؟

تهاتر قراردادی معمولاً در شرایطی پیشنهاد می شود که دو طرف قرارداد به صورت متقابل به یکدیگر بدهکار باشند و بخواهند تعهدات خود را ساده سازی کنند. همچنین، این روش در قراردادهای تجاری که جریان نقدی اهمیت بالایی دارد یا در زمانی که کاهش هزینه های مالی اولویت دارد، بسیار کاربردی می باشد.

7. چه تفاوتی میان تهاتر قراردادی و تهاتر قانونی وجود دارد؟

تهاتر قراردادی بر اساس توافق طرفین و معمولاً به صورت مکتوب انجام می شود، در حالی که تهاتر قانونی به طور خودکار و بر اساس قانون اتفاق می افتد. برای مثال، در تهاتر قانونی اگر دو طرف بدون اطلاع از بدهی متقابل یکدیگر باشند، قانون می تواند بدهی ها را تهاتر کند، اما در تهاتر قراردادی نیاز به توافق آگاهانه طرفین وجود دارد.